Viêm gan do rượu

viem gan do ruou

Định nghĩa

Viêm gan do rượu là viêm gan do uống rượu.

Mặc dù viêm gan do rượu hầu hết xảy ra ở người uống nhiều rượu qua nhiều năm, mối quan hệ giữa uống rượu và viêm gan do rượu lại phức tạp. Không phải tất cả mọi người uống nhiều rượu đều bị viêm gan do rượu và bệnh này có thể xảy ra ở người chỉ uống vừa phải.

Nếu bạn được chẩn đoán mắc bệnh viêm gan do rượu, bạn phải ngưng uống rượu. Người tiếp tục uống rượu có nguy cơ cao bị tổn thương gan nghiêm trọng và tử vong.

 

Triệu chứng

Vàng da, vàng tròng trắng mắt và tăng vòng bụng (do ứ dịch) là những triệu chứng thường gặp nhất của viêm gan do rượu, khiến người bệnh tìm đến bác sĩ.

Người bệnh cũng có thể than:

+ Ăn không ngon

+ Buồn nôn và ói

+ Đau bụng

Gần như tất cả mọi người viêm gan do rượu đều bị suy dinh dưỡng. Uống nhiều rượu làm ức chế khẩu vị và người uống nhiều rượu hấp thu hầu hết năng lượng của họ dưới dạng rượu.

Dấu hiệu và triệu chứng của viêm gan do rượu nặng gồm có:

+ Giữ nhiều dịch trong ổ bụng (báng bụng)

+ Lú lẫn và thay đổi hành vi do tổn thương não bộ vì sự tích tụ các độc tố

+ Suy thận, suy gan

Khi nào đến gặp bác sĩ

Viêm gan do rượu là một bệnh nghiêm trọng. Đến 35 phần trăm người uống rượu nhiều bị viêm gan do rượu. Và hơn một phần ba trong số họ chết trong vòng sáu tháng sau khi bắt đầu xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng.

Hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào của viêm gan do rượu hoặc là các dấu hiệu và triệu chứng khác khiến bạn lo lắng. Nếu bạn từng cảm thấy bạn không thể kiểm soát được việc uống rượu của bạn, hoặc cảm thấy bạn cần sự giúp đỡ để bớt uống rượu, hãy đến gặp bác sĩ.

 

Nguyên nhân

Viêm gan do rượu xuất hiện khi gan bị tổn thương do rượu mà bạn uống. Cách nào rượu làm tổn thương gan – và tại sao nó chỉ làm tổn thương một số ít người uống nhiều rượu – không rõ. Người ta chỉ biết rằng quá trình phân hủy ethanol – loại rượu có trong bia, rượu vang và rượu mạnh – sinh ra các hóa chất độc tính cao như là acetaldehyde. Những hóa chất này kích phát hiện tượng viêm, tiêu hủy các tế bào gan. Theo thời gian, những vết sẹo như mạng nhện và những nốt mô nhỏ thay thế mô gan, ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của gan. Sự hóa sẹo không thể đảo ngược này, gọi là xơ gan, là giai đoạn cuối cùng của bệnh gan do rượu.

Nguy cơ tăng theo thời gian, tăng theo số lượng rượu đã uống

Uống rượu nhiều có thể dẫn đến bệnh gan, và nguy cơ này tăng theo độ dài thời gian và số lượng rượu bạn uống. Nhưng do nhiều người vốn uống nhiều hoặc uống say xỉn lại không bao giờ mắc bệnh viêm gan do rượu hoặc xơ gan, có lẽ các yếu tố khác hơn rượu giữ một vai trò. Chúng gồm có:

+ Các loại viêm gan khác. Người lạm dụng rượu kinh niên làm trở nặng tổn thương gan gây ra bởi các loại viêm gan khác, nhất là viêm gan vi rút C. Nếu bạn mắc bệnh viêm gan C và lại uống rượu – dù vừa phải – bạn nhiều khả năng bị xơ gan hơn so với người không uống rượu.

+ Suy dinh dưỡng. Nhiều người uống nhiều rượu bị suy dinh dưỡng, hoặc là do họ ăn ít hoặc là do rượu và các sản phẩm phụ độc hại của nó không cho cơ thể hấp thu đúng mức và phá vỡ các chất dinh dưỡng, nhất là protein, một số loại vitamin và mỡ. Trong cả hai trường hợp, thiếu các chất dinh dưỡng góp phần làm tổn thương tế bào gan.

+ Béo phì.

+ Các yếu tố gen. Những đột biến trong các gen vốn ảnh hưởng đến sự chuyển hóa rượu có thể làm tăng nguy cơ bạn mắc bệnh gan do rượu, cũng như mắc các bệnh ung thư có liên quan đến rượu và các biến chứng khác của uống nhiều rượu. Những liên quan gen chính xác chưa xác định được.

 

Yếu tố nguy cơ

Những yếu tố nguy cơ chính đối với viêm gan do rượu gồm có:

+ Uống rượu. Số lượng rượu đã uống là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất đối với bệnh gan do rượu. Một nghiên cứu cho thấy rằng nguy cơ xơ gan tăng lên với mức uống hàng ngày từ 60 đến 80 gram rượu trong hơn 10 năm đối với nam và 20 gram đối với nữ. Dù vậy, vẫn chỉ có 35 phần trăm người uống rượu nhiều kinh niên mắc bệnh viêm gan do rượu.

+ Giới tính. Nữ có nguy cơ mắc bệnh viêm gan do rượu cao hơn nam. Sự khác nhau này có lẽ do sự khác nhau trong cách chuyển hóa rượu của người nữ.

+ Yếu tố gen. Số lượng những đột biến gen đã được xác định có tác động đến cách rượu bị phân hủy trong cơ thể. Có một hoặc nhiều đột biến gen này có thể làm tăng nguy cơ viêm gan do rượu.

Các yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ của bạn gồm có:

+ Loại rượu (bia hoặc rượu mạnh nguy cơ cao hơn rượu vang)

+ Uống say xỉn

+ Béo phì – rượu và béo phì tác động cộng hưởng lên gan, nghĩa là tác động kết hợp của chúng tệ hại hơn là tác động của từng món riêng lẻ.

 

Biến chứng

Các biến chứng của viêm gan do rượu gồm có:

+ Tăng huyết áp trong tĩnh mạch cửa. Máu từ trong ruột, lá lách và tụy tạng của bạn đi vào gan qua một mạch máu lớn gọi là tĩnh mạch cửa. Nếu mô sẹo làm chậm tuần hoàn máu qua gan, máu bị ứ dội ngược lại, làm tăng áp suất trong tĩnh mạch này (tăng áp tĩnh mạch cửa).

+ Các tĩnh mạch dãn. Khi tuần hoàn máu qua tĩnh mạch cửa bị ngăn trở, máu ứ ngược lại trong các mạch máu khác của dạ dày và thực quản. Các mạch máu này thành mỏng và chứa nhiều máu hơn, chúng có khả năng xuất huyết. Xuất huyết ồ ạt trong phần trên của dạ dày hoặc thực quản từ các mạch máu này là một cấp cứu đe dọa mạng sống cần phải được cứu chữa tức thì.

+ Ứ dịch. Viêm gan do rượu có thể làm cho dịch ứ đọng nhiều trong ổ bụng (báng bụng). Dịch này có thể bị nhiễm trùng và cần được điều trị kháng sinh. Mặc dù bản thân nó không phải là đe dọa mạng sống, báng bụng thường là một dấu hiệu của viêm gan do rượu nặng hoặc xơ gan.

+ Vàng da. Xuất hiện khi gan của bạn không thể loại bỏ bilirubin – phần còn lại của các hồng cầu già – khỏi máu. Bilirubin tích tụ và được trữ trong da và tròng trắng mắt, tạo ra vàng da, vàng mắt.

+ Bệnh não do gan. Một lá gan bị tổn thương bởi viêm gan do rượu gặp khó khăn trong việc loại bỏ các độc tố khỏi cơ thể – bình thường là một trong những công việc then chốt của gan. Sự tích tụ các độc tố có thể làm tổn thương não bộ, dẫn đến những thay đổi tình trạng tinh thần, hành vi và nhân cách (bệnh não do gan). Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh não do gan gồm có hay quên, lẫn lộn và các thay đổi tâm trạng, trong những trường hợp nghiêm trọng nhất là hôn mê.

+ Gan hóa sẹo (xơ gan). Theo thời gian, tình trạng viêm gan vốn xảy ra trong viêm gan do rượu có thể gây ra sự hóa sẹo không thể đảo ngược được của gan (xơ gan). Xơ gan thường dẫn đến suy gan, xảy ra khi gan đã bị tổn thương không còn khả năng hoạt động hữu hiệu được nữa.

+ Suy thận.

 

Thử nghiệm và chẩn đoán

Xác định bệnh gan do rượu tùy thuộc vào hai việc chính:

+ Bằng chứng về việc uống rượu quá mức

+ Bằng chứng về bệnh gan

Uống rượu

Bác sĩ muốn biết về tiền sử uống rượu của bạn. Điều quan trọng là phải thành thật trong việc mô tả các thói quen uống rượu của bạn. Bác sĩ có thể yêu cầu được phỏng vấn các thành viên trong gia đình về việc uống rượu của bạn. Nhiều người có các dấu hiệu của bệnh nghiện rượu mạn tính, như là các tổn thương da gọi là nốt ruồi mạng nhện.

Bệnh gan

Bác sĩ có thể yêu cầu các thử nghiệm để tìm ra bệnh gan:

+ Thử nghiệm chức năng gan (gồm có tỉ lệ bình thường hóa quốc tế, bilirubin toàn phần và albumin)

+ Số lượng tế bào máu toàn phần

+ Siêu âm, CT hoặc MRI gan

+ Các thử nghiệm máu để loại bỏ các nguyên nhân khác của bệnh gan

 

Điều trị và thuốc

Hãy ngưng uống rượu

Nếu bạn đã được chẩn đoán viêm gan do rượu, bạn phải ngưng uống rượu. Đó là cách duy nhất để hy vọng đảo ngược tổn thương gan, hoặc là trong những trường hợp nặng hơn, ngăn chận bệnh trở nên nặng hơn. Nhiều người ngưng uống rượu cải thiện được các triệu chứng một cách kỳ diệu chỉ trong một vài tháng.

Nếu bạn tiếp tục uống rượu, bạn có lẽ sẽ bị những biến chứng nghiêm trọng.

Nếu bạn nghiện rượu và muốn ngưng uống rượu, bác sĩ có thể đề nghị một liệu pháp điều chỉnh theo nhu cầu của bạn. Nó có thể bao gồm các loại thuốc, tư vấn, một chương trình điều trị ngoại trú gọi là Alcoholics Anomymous hoặc một chương trình điều trị nội trú.

Điều trị suy dinh dưỡng

Bác sĩ có thể đề nghị một chế độ ăn đặc biệt để đảo ngược tình trạng thiếu những chất dinh dưỡng vốn thường xảy ra ở người bị viêm gan do rượu. Bạn có thể được giới thiệu đến một chuyên gia dinh dưỡng, người có thể đánh giá chế độ ăn hiện tại của bạn và đề nghị những thay đổi để làm tăng những vitamin và chất dinh dưỡng bạn đang thiếu.

Nếu bạn gặp khó khăn trong việc ăn uống để đủ những vitamin và chất dinh dưỡng mà cơ thể cần, bác sĩ có thể đề nghị cho ăn bằng ống. Một ống thông được đưa vào họng và vào đến dạ dày của bạn. Một phần ăn lỏng giàu chất dinh dưỡng đặc biệt được đưa qua ống.

Các loại thuốc làm giảm viêm gan

Bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc corticosteroid nếu bạn viêm gan do rượu nặng. Những thuốc này trong ngắn hạn làm tăng khả năng sống còn. Steroid có những tác dụng phụ đáng kể và không được đề nghị sử dụng nếu bạn bị suy thận, xuất huyết tiêu hóa hoặc nhiễm trùng. Khoảng 40 phần trăm bệnh nhân không đáp ứng với corticosteroid. Bác sĩ cũng có thể đề nghị sử dụng pentoxifylline, nhất là khi corticosteroid không có tác dụng. Một số nghiên cứu cho thấy pentoxifylline có một số lợi ích, một số nghiên cứu khác lại không thấy. Bạn cũng có thể hỏi về các thử nghiệm lâm sàng đối với các liệu pháp khác.

Ghép gan

Đối với nhiều người bệnh viêm gan do rượu nặng, ghép gan là hy vọng duy nhất để tránh tử vong. Tỉ lệ sống đối với ghép gan cho người viêm gan do rượu cũng tương tự như các dạng viêm gan khác, hơn 70 phần trăm sống quá 5 năm.

Tuy nhiên, hầu hết các trung tâm y tế không muốn ghép gan cho người bệnh gan do rượu, bởi vì lo lắng rằng họ sẽ tiếp tục uống rượu sau khi phẫu thuật. Đối với hầu hết bệnh nhân viêm gan do rượu, bệnh này được xem là một chống chỉ định ghép gan ở hầu hết các trung tâm ghép tạng ở Mỹ.

Để được xem xét ghép gan, bạn cần tìm một chương trình xem xét bạn. Bạn sẽ phải đáp ứng các đòi hỏi của chương trình, bao gồm cai rượu trong 6 tháng trước khi ghép và đồng ý không uống rượu trở lại sau khi ghép.

 

Thảo dược

Không một liệu pháp thảo dược nào được chứng tỏ chữa khỏi được viêm gan do rượu. Một số cây thuốc và thực phẩm chức năng được đồn đại trị được bệnh gan. Cây thuốc và thực phẩm chức năng không thể thay thế điều trị của bác sĩ hoặc thay thế việc cai rượu. Nếu bạn muốn thử dùng thực phẩm chức năng, đầu tiên hãy nói chuyện với bác sĩ về những nguy cơ và lợi ích của chúng.

Cúc gai (milk thistle – Silybum marianum)

Lá và hạt cây cúc gai được cho rằng kiểm soát viêm trong gan. Cúc gai là một liệu pháp phổ biến trong các bệnh nhân bệnh gan. Nhưng các nghiên cứu không tìm thấy một lợi ích nào.

Nói chung cúc gai an toàn, nhưng có thể gây tiêu chảy và buồn nôn. Hãy nói chuyện với bác sĩ nếu muốn sử dụng thực phẩm chức năng này. Do cúc gai có thể ảnh hưởng đến các thuốc được kê toa, hãy hỏi bác sĩ xem nó có an toàn cho bạn không.

SAMe (S-Adenosyl Methionine E)

SAMe là một thực phẩm chức năng được nghĩ rằng làm giảm viêm gan và giúp gan tự tái tạo. Cơ thể bạn tạo nên SAMe một cách tự nhiên. Một số bằng chứng cho rằng bệnh nhân thiếu SAMe nên sử dụng. Theo lý thuyết, sử dụng SAEe có thể tái lập nồng độ chất này trong gan. Nhưng không có đủ chứng cớ để khuyến cáo sử dụng SAMe cho bệnh gan liên quan đến rượu.

Nói chung SAMe an toàn khi được sử dụng như một thực phẩm chức năng. Các tác dụng phụ gồm có đầy hơi, buồn nôn, ói và tiêu chảy. Do SAMe có thể ảnh hưởng đến các thuốc được kê toa, hãy hỏi bác sĩ xem nó có an toàn cho bạn không.

 

Phòng ngừa

Bạn có thể làm giảm nguy cơ viêm gan do rượu nếu bạn:

+ Uống rượu vừa phải, nếu không bỏ được. Nếu bạn chọn uống rượu, hãy uống vừa phải. Đối với người khỏe mạnh, vừa phải có nghĩa là dưới một ly một ngày đối với nữ ở mọi lứa tuổi, đối với nam trên 65 tuổi, là dưới hai ly một ngày đối với nam tuổi 65 trở xuống. Cách duy nhất chắc chắn để phòng ngừa viêm gan do rượu là hoàn toàn tránh xa rượu. Nếu bạn đã từng được chẩn đoán viêm gan do rượu, hãy đừng uống rượu.

+ Kiểm tra nhãn thuốc trước khi pha trộn các loại thuốc với rượu. Hãy kiểm tra nhãn hiệu các loại thuốc không cần kê toa để tìm các cảnh báo về uống rượu. Hãy hỏi bác sĩ xem uống rượu có an toàn không khi sử dụng các loại thuốc được kê toa. Không uống rượu khi sử dụng các loại thuốc có cảnh báo biến chứng khi kết hợp với rượu. Điều này đặc biệt đúng đối với các thuốc giảm đau không cần kê toa như acetaminophen (Tyleno,…).

+ Hãy bảo vệ chính mình khỏi viêm gan vi rút C. Viêm gan C là một bệnh gan lây nhiễm cao gây ra bởi một vi rút. Nếu không được điều trị, nó có thể dẫn đến xơ gan. Nếu bạn bị viêm gan C và uống rượu, bạn có khả năng bị xơ gan cao hơn nhiều so với người không uống rượu. Do không có vắc xin ngừa viêm gan C, cách duy nhất để bảo vệ chính bạn là tránh phơi nhiễm vi rút này.

Lây nhiễm qua y cụ chịu trách nhiệm phần lớn các trường hợp nhiễm viêm gan vi rút C mới. Không dùng chung kim tiêm hoặc các y cụ khác. Viêm gan C đôi khi có thể lây nhiễm qua quan hệ tình dục. Nếu bạn không hoàn toàn chắc chắn về tình trạng sức khỏe của bạn tình, hãy sử dụng bao cao su mới mỗi lần quan hệ. Hãy hỏi bác sĩ xem bạn có mắc hoặc từng mắc bệnh viêm gan C hay không, hoặc từng phơi nhiễm vi rút này không.

 

Nguồn: Mayo Clinic
http://www.mayoclinic.com/health/alcoholic-hepatitis/DS00785
Trần Thanh Xuân dịch