Bệnh nhiễm silic là một bệnh hô hấp do hít bụi silic gây ra.

Nguyên nhân

Silic là một tinh thể trong thiên nhiên thường gặp. Silic có trong hầu hết các nền đá và tạo thành bụi khi khai mỏ, đào hầm và làm việc với quặng kim loại. Silic là thành phần chính của cát, do đó công nhân kính và phun cát cũng bị phơi nhiễm silic.

Có ba loại bệnh nhiễm silic:

+ Nhiễm silic mạn tính đơn giản – do phơi nhiễm lâu dài (hơn 20 năm) với bụi silic số lượng ít. Bụi silic khiến phổi và các hạch bạch huyết ngực phù nề. Bệnh khiến bệnh nhân khó thở. Đó là triệu chứng thường gặp nhất của bệnh nhiễm silic.

+ Nhiễm silic tăng cường – xảy ra khi phơi nhiễm silic số lượng lớn hơn trong một thời gian ngắn hơn (5 đến 15 năm). Phù nề phổi và các triệu chứng xảy ra nhanh hơn so với nhiễm silic đơn giản.

+ Nhiễm silic cấp – do phơi nhiễm ngắn hạn với số lượng silic rất lớn. Phổi bị viêm nặng và có thể chứa dịch, gây khó thở trầm trọng và nồng độ oxy trong máu thấp.

Xơ hóa lan tỏa tiến triển có thể xảy ra ở cả nhiễm silic đơn giản lẫn nhiễm silic tăng cường, nhưng thường gặp hơn ở dạng tăng cường. Xơ hóa lan tỏa tiến triển khiến phổi hóa sẹo nặng và phá hủy các cấu trúc phổi bình thường.

Người làm các công việc phơi nhiễm silic có nguy cơ. Những công việc này gồm có:

+ Sản xuất giấy nhám

+ Sản xuất kính

+ Khai mỏ

+ Khoan hầm

+ Xây dựng đường xá và nhà cửa

+ Phun cát

+ Cắt đá

Phơi nhiễm silic nặng có thể gây bệnh trong vòng một năm, nhưng thường thì các triệu chứng xuất hiện sau khi đã phơi nhiễm 10 đến 15 năm. Bệnh nhiễm silic ít gặp hơn từ lúc Cơ quan An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp (Occupational Safety and Health – OSHA) đưa ra các qui định bắt buộc sử dụng các thiết bị bảo hộ, làm giảm số lượng silic công nhân hít vào.

Triệu chứng

+ Ho

+ Khó thở

+ Giảm cân

Thăm khám và thử nghiệm

Bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử, gồm nhiều câu hỏi về nghề nghiệp của bạn (quá khứ và hiện tại), các thú vui và các hoạt động khác có thể làm bạn phơi nhiễm silic. Bác sĩ cũng thăm khám thực thể.

Thử nghiệm để khẳng định chẩn đoán và loại bỏ những bệnh tương tự bao gồm:

+ X quang ngực

+ CT ngực

+ Chức năng hô hấp

+ Thử nghiệm da với dẫn xuất protein tinh khiết (purified protein derivative – PPD) để tìm lao

+ Thử nghiệm huyết thanh tìm các bệnh mô liên kết

Điều trị

Không có điều trị đặc hiệu cho bệnh nhiễm silic. Loại bỏ nguồn phơi nhiễm silic là quan trọng để ngăn bệnh trở nặng. Điều trị hỗ trợ gồm có thuốc ho, dãn phế quản và oxy nếu cần. Kháng sinh nếu cần để điều trị nhiễm trùng hô hấp.

Điều trị cũng bao gồm việc hạn chế phơi nhiễm các chất kích thích, bỏ hút thuốc lá và thử nghiệm lao thường kỳ.

Người bệnh nhiễm silic có nguy cơ cao mắc bệnh lao. Silic tác động đến phản ứng miễn dịch của cơ thể đối với vi khuẩn lao. Người bệnh nhiễm silic nên thử nghiệm da tìm phơi nhiễm lao. Người thử nghiệm da dương tính nên được điều trị bằng các thuốc kháng lao. Bất kỳ một thay đổi nào trên hình X quang phổi đều có thể là một dấu hiệu lao.

Người bệnh nhiễm silic nặng có thể cần phải ghép phổi.

Nhóm hỗ trợ

Tham gia một nhóm hỗ trợ nơi bạn có thể gặp gỡ người bệnh silic khác hoặc bệnh có liên quan giúp bạn hiểu bệnh của mình rõ hơn và thích ứng với các điều trị.

Dự hậu

Dự hậu thay đổi tùy theo mức độ tổn thương phổi.

Biến chứng

+ Bệnh mô liên kết, bao gồm viêm khớp dạng thấp, cứng bì (còn gọi là xơ cứng toàn thân tiến triển) và lupút đỏ toàn thân

+ Ung thư phổi

+ Xơ hóa lan tỏa tiến triển

+ Suy hô hấp

+ Lao

Khi nào liên hệ với bác sĩ

Hãy gọi cho bác sĩ nếu bạn phơi nhiễm silic tại nơi làm việc và bạn có các triệu chứng bệnh.

Phòng ngừa

Nếu bạn hành nghề hoặc có thú vui có nguy cơ cao, hãy mang khẩu trang và không hút thuốc lá. Bạn cũng có thể cần phương tiện bảo vệ khác do OSHA đề nghị, như máy thở.

 

Nguồn: MedlinePlus
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000134.htm
Trần Thanh Xuân dịch