Ngưng thở lúc ngủ ở trẻ em

 

Ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ là một vấn đề tác động đến hô hấp của trẻ con bạn trong lúc ngủ. Nghẽn tắc là ngăn chận luồng khí vào hai phổi. Ngưng thở có nghĩa là hô hấp bị ngưng trong ít nhất 10 giây. Một đứa trẻ (hoặc người lớn) bị ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ trong lúc ngủ có nhiều lần không khí không thể lưu chuyển bình thường vào hai phổi.

Những lần ngưng thở xảy ra rồi chấm dứt trong lúc ngủ. Đứa trẻ thường xuyên bị ngưng thở có chất lượng giấc ngủ không tốt. Dần dần, ngưng thở lúc ngủ không được điều trị có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Khoảng 10 phần trăm trẻ em ngáy một cách đều đặn, nhưng chỉ khoảng 1 đến 3 phần trăm trẻ ngáy có ngưng thở lúc ngủ.

Các gì gây ra ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ ở trẻ em?

Yếu tố nguy cơ là những gì khiến cho trẻ có thể bị ngưng thở lúc ngủ. Một đứa trẻ có thể có nhiều yếu tố nguy cơ ngưng thở lúc ngủ. Trẻ càng có nhiều yếu tố nguy cơ, trẻ càng có nhiều khả năng ngưng thở lúc ngủ. Các yếu tố nguy cơ ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ ở trẻ em gồm có:

+ Amiđan và VA phì đại: Các amiđan và VA phì đại có thể ngăn chận đường thở. Đây là yếu tố nguy cơ thường gặp nhất của ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ ở trẻ em. Amiđan và VA là những hạch bạch huyết. Amiđan nằm ở hai bên thành sau họng. VA nằm cao trong họng, phía sau mũi và khó nhìn thấy được qua miệng. Cả hai có thể phát triển to lớn, gây tắc phía sau họng. Nhiều tình trạng bệnh như dị ứng, trào ngược acid, bệnh tế bào hình liềm, hoặc nhiễm trùng thường xuyên có thể làm cho amiđan và VA phát triển to lớn hơn. Nhiều trẻ có amiđan và VA phì đại, nhưng không phải tất cả sẽ bị ngưng thở lúc ngủ.

+ Béo phì: Trẻ em quá béo phì nhiều khả năng bị ngưng thở lúc ngủ.

+ Trương lực cơ bất thường: Trẻ có thể hít thở khó khăn trong lúc ngủ do các cơ họng dãn ra và làm tắc đường thở. Điều này có thể xảy ra ở bất kỳ trẻ nào, nhưng đặc biệt trong những tình trạng như thoái hóa cơ và liệt não.

+ Các hội chứng gen. Trẻ mắc các bệnh gen như hội chứng Down và hội chứng Prader-Willi có thể bị ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ.

+ Gương mặt và họng bất thường. Trẻ có gương mặt hoặc họng bất thường có nguy cơ ngưng thở lúc ngủ. Thí dụ cằm hoặc họng hẹp, lưỡi to và hàm ếch (vòm miệng hở) có thể gây ra ngưng thở lúc ngủ.

+ Kiểm soát hô hấp bất thường. Một số trục trặc trong não có thể ảnh hưởng đến hô hấp của trẻ trong lúc ngủ.

+ Tiền sử gia đình. Ngưng thở lúc ngủ có thể xuất hiện theo gia đình, do đó nguy cơ ngưng thở lúc ngủ của trẻ tăng cao nếu một thành viên khác trong gia đình bị ngưng thở lúc ngủ.

Làm sao tôi biết được con tôi bị ngưng thở lúc ngủ?

Có nhiều dấu hiệu cho biết con bạn bị ngưng thở lúc ngủ. Trong lúc ngủ, trẻ có thể có:

+ Ngáy to hoặc nhỏ. Trong đêm có lúc ngáy có lúc không, nhưng đêm nào cũng nghe được.

+ Tiếng hít mạnh hoặc tiếng thở ồn ào trở nặng khi trẻ nằm ngửa.

+ Ngưng thở. Có vẻ con bạn ngưng thở trong một thời gian ngắn, sau đó bắt đầu thở trở lại bằng một tiếng hít mạnh.

+ Hô hấp qua mũi khó khăn nên trẻ cần phải thở bằng miệng. Điều này cũng có thể xảy ra vào ban ngày.

+ Trăn trở không yên hoặc tư thế ngủ không bình thường.

+ Thường xuyên thức giấc.

+ Đái dầm, nhất là khi con bạn bình thường không đái dầm trong đêm.

Ngủ không yên trong đêm có thể gây ra những khó khăn vào ban ngày. Trong ngày, trẻ ngưng thở lúc ngủ có thể có:

+ Khó tập trung hoặc học hành không tốt.

+ Hiếu động và các trục trặc hành vi khác.

+ Thay đổi nhân cách, như trạng thái dễ thay đổi, khó chịu hoặc dễ bị kích động.

+ Buồn ngủ – ngủ gật trong trường hoặc ngủ ngày vào những lúc khác thường.

+ Mệt mỏi hoặc suy nhược cực độ.

+ Nhức đầu, nhất là vào buổi sáng.

+ Nói với giọng mũi.

Những vấn đề gì có thể xảy ra với ngưng thở lúc ngủ không được điều trị?

Ngưng thở lúc ngủ có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của con bạn. Nếu không được điều trị, ngưng thở lúc ngủ sớm hay muộn có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng. Một số trẻ bị ảnh hưởng đến tăng trưởng. Ngưng thở lúc ngủ cũng có thể làm trở nặng các tình trạng bệnh khác. Dần dà, ngưng thở lúc ngủ có thể gây tăng huyết áp và dẫn đến nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch và tử vong.

Làm thế nào tôi phát hiện ra con tôi bị ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ?

Để biết con bạn có bị ngưng thở lúc ngủ hay không, hãy bắt đầu bằng cách nhờ bác sĩ thăm dò tiền sử và khám thực thể để tìm ra các dấu hiệu và triệu chứng ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ. Bạn có thể ghi hình con bạn lúc ngủ để cho bác sĩ xem. Ngưng thở lúc ngủ thường được chẩn đoán bằng đa ký giấc ngủ (một khảo sát thực hiện tại phòng theo dõi giấc ngủ vào ban đêm). Trong suốt lúc khảo sát giấc ngủ này, nổ lực hít thở, nồng độ oxy, nhịp tim và hoạt động điện não của con bạn được ghi lại. Các thử nghiệm khác có thể được thực hiện tùy theo tình trạng của con bạn và các yếu tố nguy cơ.

Ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ ở trẻ em được điều trị như thế nào?

Nhiều cách điều trị có thể được thực hiện để kiểm soát ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ của con bạn. Qua nhiều lần, một số cách điều trị được thử nghiệm để tìm ra cách nào hiệu quả nhất cho con bạn. Điều trị có thể gồm:

a. Giảm cân: Nếu con bạn bị béo phì, hãy bàn bạc với bác sĩ về một chương trình kiểm soát cân nặng hữu hiệu, an toàn.

b. Tư thế ngủ: Ngưng thở lúc ngủ thường trở nặng khi nằm ngửa. Hãy để con bạn nằm nghiêng một bên. Đặt gối phía sau lưng để giữ con bạn không lăn ra nằm ngửa. Sử dụng gối để giúp con bạn ngủ đầu cao có thể hữu ích.

c. Điều trị dị ứng mũi. Các dị ứng có thể gây sưng và ứ dịch trong mũi, có thể làm trở nặng ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ. Dị ứng có thể được điều trị bằng thuốc. Hãy bàn bạc với bác sĩ nếu bạn nghĩ rằng con bạn ngáy do dị ứng.

Nếu những điều trị này không hiệu quả, phẫu thuật hoặc thiết bị ngủ có thể được đề nghị sử dụng.

Loại phẫu thuật nào có thể được tiến hành để điều trị ngưng thở lúc ngủ?

Nhiều trẻ được điều trị bằng cách cắt bỏ amiđan và VA. Các triệu chứng ngưng thở nghẽn tắc lúc ngủ được cải thiện sau phẫu thuật. Một số trẻ cần được khảo sát giấc ngủ lại sau khi phẫu thuật 2 – 3 tháng. Mở khí quản được thực hiện ở trẻ bị ngưng thở lúc ngủ nặng, đe dọa tính mạng. Trong thủ thuật này, khí quản được mở một lỗ nhỏ và đặt ống thông vào lỗ này. Những loại phẫu thuật khác đã được thử trên họng hoặc lưỡi, nhưng chúng thường không thành công bằng thiết bị ngủ gọi là CPAP.

CPAP mũi là gì?

Áp suất đường thở dương liên tục qua mũi (CPAP) là điều trị hữu hiệu và thường gặp nhất đối với ngưng thở lúc ngủ điều trị bằng phẫu thuật không hữu hiệu. Thiết bị CPAP là máy ép đẩy không khí vào một mặt nạ phủ gọn trên mũi trong lúc ngủ. Áp suất đẩy không khí qua mũi và họng để ngăn họng xẹp lại trong lúc ngủ. Mục đích là giúp con bạn ngáy ít hoặc không ngáy khi mang CPAP.  Một loại thiết bị tương tự gọi là biPAP (áp suất đường thở dương liên tục hai mức độ). Loại thiết bị này thay đổi áp suất cao hơn khi hít vào và thấp hơn khi thở ra. Mức áp suất được cho có thể được thử nghiệm trong khảo sát giấc ngủ để xem nó có kiểm soát ngưng thở của trẻ được không.

Nguồn: American Thoracic Society
http://patients.thoracic.org/information-series/en/resources/sleep-apnea-children.pdf
Trần Thanh Xuân dịch