Y dược thế giới

Mới đây, tại Mỹ người ta đã phát hành cuốn The Drug Book (Sách thuốc) của tác giả Michael C. Gerald trong đó đề cập tới 250 mốc quan trọng trong lịch sử y dược của nhân loại. Dưới đây là một số mốc quan trọng trong cuốn sách trên được các chuyên gia ở Đại học Connecticut Mỹ bình chọn.

Resveratrol

So với thực đơn của những dân tộc khác, người Pháp ăn nhiều mỡ bão hòa không có lợi cho tim, nhưng thực tế người Pháp lại ít mắc bệnh tim mạch, hiện tượng này gọi là “Nghịch lý Pháp quốc” (French Paradox). Nó đã được giới thiệu trên truyền hình và mọi người trên thế giới từng được chứng kiến. Bí quyết đằng sau nghịch lý nói trên là người Pháp uống nhiều rượu vang, trong đó có chứa hợp chất Resveratrol, có trong vỏ quả nho nên có lợi cho sức khỏe. Resveratrol chính là chất chống ôxy hóa có tác dụng bảo vệ tế bào trước nguy cơ bị các gốc tự do tấn công, nên người Pháp ít mắc bệnh tim và ung thư hơn các dân tộc khác. Qua nhiều nghiên cứu khoa học, người ta phát hiện thấy Resveratrol có tác dụng kéo dài tuổi thọ cho các loại côn trùng, ruồi dấm và chuột, tuy nhiên nếu quy đổi và để có tác dụng như ở chuột thì mỗi ngày phải uống 100 – 1.000 chai rượu vang mới phát huy được tác dụng. Ngoài ra, Resveratrol còn có tác dụng làm chậm bệnh Alzheimer, ung thư da và trị chứng hen suyễn.

Để tận dụng tác dụng của Resveratrol người ta đang tìm cách sản xuất ra viên thuốc có chứa hàm lượng Resveratrol cao. Đi đầu có hãng Sirtris của Mỹ, hãng này hiện đang nghiên cứu và phát triển loại thuốc nói trên hay còn gọi là viên thuốc tổng hợp Resveratrol. Về lý thuyết, thuốc Resveratrol sẽ kích hoạt SIRT1, một loại protein có trong cơ thể để nó kéo dài tuổi thọ, thậm chí có thể giúp con người ta sống tới 120 tuổi.

Y dược thế giới - Những mốc son 1
 Tổng thống Theodore Roosevelt và Đạo luật PFDA.

Prozac

Prozac (fluoxetine hydrochloride) là thuốc chống trầm cảm dạng uống và có tới hàng chục tên gọi khác nhau, thuộc nhóm SSRI (Selective serotonin reuptake inhibitors – chất ức chế tái hấp thụ serotonin có chọn lọc). Đến nay, tuy có rất nhiều nghi vấn về hiệu quả của prozac nhưng công bằng thì tác dụng phụ của nó còn thấp hơn tricyclics. Prozac lần đầu được phê duyệt vào năm 1987, sau đó một năm xuất hiện trên thị trường và trở thành nhóm thuốc gốc cùng với celexa, lexapro, luvox, paxil, và zoloft, giá rẻ hơn và hợp với túi tiền người tiêu dùng. Việc phê duyệt sử dụng nhóm thuốc SSRI trên thế giới cũng không đồng nhất, nhưng thường là để điều trị bệnh lo lắng, hoảng loạn, rối loạn ám ảnh cưỡng bức và trầm cảm. Nếu dùng trị bệnh trầm cảm thì có tác dụng cao hơn so với tricyclics 2 – 4 lần. Để giảm nguy cơ tái phát thì việc dùng thuốc chống trầm cảm phải uống ít nhất 6 tháng đến vài năm, nếu dừng đột ngột sẽ tạo ra nhiều hiệu ứng bất lợi.

Tác dụng của prozac đến nay cũng còn nhiều tranh cãi mặc dù việc thương phẩm khá thành công. Thực tế có tới 30 – 40% bệnh nhân trầm cảm dùng giả dược (placebo) lại có tác dụng. Vì vậy, người ta tình nghi nhóm thuốc SSRI đôi khi “vô bổ” hoặc tác dụng quá thấp, thậm chí ở Anh và Mỹ người ta còn phát hiện thấy việc dùng nhóm thuốc SSRI còn gia tăng tình trạng quyên sinh, nhất là nhóm tuổi vị thành niên. Năm 2001, bản quyền prozac của hãng El Lilly đã hết hạn, nhưng hãng này lại sáng kiến thay bằng tên mới sarafem, chất lượng vẫn nguyên xi nhưng màu sắc viên nhộng lại được thay mới và giá cao hơn thuốc gốc fluoxetine.

Y dược thế giới - Những mốc son 2
 Resveratrol được tìm thấy trong vỏ quả nho và rượu vang đỏ.

Đạo luật an toàn thực – dược phẩm

Đạo luật An toàn thực – dược phẩm (Pure Food and Drug Act) gọi ngắn PFDA là đạo luật đánh dấu mốc quan trọng của ngành y dược Mỹ nói riêng và thế giới nói chung, nó được Tổng thống Mỹ Theodore Roosevelt chấp bút năm 1906. Lịch sử ra đời đạo luật PFDA cũng rất “gian nan và phức tạp”. Theo đó, trước thế kỷ 20, rất nhiều sản phẩm y dược bản quyền chữa được nhiều bệnh (theo như quảng cáo) kể cả ung thư, vô sinh, lao, động kinh cho đến tim mạch, đái tháo đường… mà không hề có phản ứng phụ hoặc gây chết người, nhưng chỉ đến khi 2 công trình tượng đài bị công chúng phá đổ người ta mới vỡ lẽ nhiều chuyện “tày đình” mà lâu nay ít ai ngờ tới, trong đó có cả những dược phẩm “chữa bách bệnh” nay mới lộ nguyên hình là đồ “rởm”. Ngay sau khi đạo luật trên ra đời, tiểu thuyết The Jungle (1906) của Sinclair được công bố, dư luận biết thêm nhiều chuyện “thâm cung bí sử” liên quan đến ngành công nghiệp thực phẩm và dược phẩm, trong đó có cả chuyện bóc lột công nhân và nhiều chuyện mờ ám khác. Tiếp đến, một phóng sự 7 kỳ mang tên Sự lừa dối lớn nhất của người Mỹ xuất hiện trên tờ Collier’s Weeky làm cho dư luận phải ngạc nhiên về những gian lận trong các ngành sản xuất của Mỹ, trong đó có ngành dược phẩm. Rất nhiều loại thuốc chữa bệnh không chỉ vô bổ mà còn chứa cả độc tố gây hại cho con người. Việc ra đời đạo luật PFDA được xem là bước ngoặt nhằm ngăn chặn việc làm ăn chộp giật trong lĩnh vực y dược, thực phẩm, tuy nhiên đạo luật này cũng không cấm việc dùng cồn rượu, morphin, thuốc phiện, cocain, cần sa… trong quá trình việc bào chế. Sau sự kiện trên, năm 1934, bộ phim Night Bus ra đời nói về những vụ làm ăn bất chính trong ngành dược phẩm Mỹ, phim được dư luận ca ngợi và được trao tới 5 giải Oscar.
Khắc Nam (Theo PS, 9/2013)