Hiện nay, trong bối cảnh người người tập luyện thể thao với cường độ cao, việc phát hiện sớm các đối tượng nguy cơ đột tử trong hoạt động thể thao gắng sức là điều cần thiết. Xoay quanh chủ đề này, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan, Chủ tịch Hội Hen Dị ứng Miễn dịch Lâm sàng Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan, có những trường hợp đang chơi quần vợt hoặc chạy marathon, vận động trong phòng GYM rồi bị đột tử. “Những thông tin này rất đáng quan tâm vì những người được xem là đang bình thường. Cộng đồng và đặc biệt là giới y khoa, các bác sĩ đang tìm cách giải quyết”. PGS nhấn mạnh. “Vấn đề là làm sao chúng ta ngăn chặn được những trường hợp đột tử đáng tiếc này?” PGS Tuyết Lan nêu vấn đề.

Có nhiều nguyên nhân gây đột tử

PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan khẳng định: “Đột tử trong vận động chủ yếu là do vấn đề tim mạch. Ngoài ra, còn các vấn đề về điện giải, thiếu nước, shock nhiệt… “Ở nước ngoài, khi tham gia các cuộc chạy, Ban tổ chức đều kiểm tra, tàm soát bằng bảng câu hỏi ví dụ như “Người này có tập luyện chưa, di truyền trong gia đình về vấn đề đột tử và làm xét nghiệm trước khi cho phép tham gia những giải chạy có đoạn đường dài.” PGS Lê Thị Tuyết Lan chia sẻ

Tình hình tại Việt Nam

Ở Việt Nam, PGS Lan cho biết: “Ở Việt Nam, trước khi tham gia giải chạy, mọi người đều ký miễn trừ trách nhiệm. Đó là phương án không tốt để bảo vệ người chạy mà chỉ để bảo vệ cho Ban tổ chức giải. Như vậy, các đối tượng tham gia chạy phải tự bảo vệ bản thân.”

PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan khuyến cáo: “Tốt nhất là nên khám sức khỏe, nếu mình có những bệnh lý nền như thừa cân, bệnh thận, tiểu đường, cao huyết áp, mỡ máu cao, nói chung là các bệnh lý chuyển hóa thì bên cạnh các xét nghiệm cơ bản như xét nghiệm sinh hóa máu, hô hấp ký, điện tim, siêu âm tim thì rất nên làm thêm Nghiệm pháp vận động tim mạch hô hấp gắng sức (Cardio Pulmonary Excercise Testing CPET”)

Khi làm nghiệm pháp này, PGS Lan cho biết, cơ thể sẽ bộc lộ ra những khuyết điểm mà trong những lúc ở trạng thái tỉnh tại, người ta không phát hiện ra. “Lửa thử vàng, gian nan thử sức”. Cũng theo PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan, những người có yếu tố nguy cơ như trên 45 tuổi, có bệnh nền thì nên làm CPET để biết được mình nên tham gia hoặc tập luyện ở mức độ nào để đảm bảo được an toàn mà vẫn hiệu quả.

Nếu CPET bộc lộ ra những hạn chế này, bác sĩ có lời khuyên nào ? thưa PGS

Theo quy trình, bác sĩ sẽ kiểm tra trước khi cho đối tượng thực hiện CPET. Vì đây là một nghiệm pháp gắng sức nên CPET có chỉ định và những chống chỉ định. Nếu được làm CPET, chúng ta phải làm các xét nghiệm như hô hấp ký,  điện tim và siêu âm tim trước và phần chính yếu là đạp xe hoặc chạy bộ trên thảm lăn đến mức gắng sức tối đa trong vòng từ 8 đến 12 phút. Điều quan trọng là người đo sẽ được động viên để vận động lên đến mức tối đa của chính họ. “Lúc đó người đo mới bộc lộ ra được các khuyết điểm, những bệnh lý tiềm ẩn trong cơ thể” PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan nhấn mạnh.

PGS Lan chia sẻ: “Trong khi làm, đã có những trường hợp rất may mắn. Ví dụ như, chúng tôi phát hiện ra các đối tượng bị rối loạn nhịp tim khi vận động gắng sức. Đây là yếu tố nguy cơ gây tử vong và đột tử cao nhất hoặc huyết áp lên cao có thể gây đột quỵ, hoặc huyết áp xuống thấp thì gây choáng và cũng có thể phát hiện ra trường hợp bị nhồi máu cơ tim, phát hiện hen khi gắng sức. Khi phát hiện ra các vấn đề này, chúng tôi sẽ ngừng đo CPET để bệnh nhân hồi phục và sẽ được điều trị theo chẩn đoán đã được phát hiện. Đây là điều bệnh nhân không biết trước khi làm CPET.”

PGS Lan dẫn chứng: đã có trường hợp được phát hiện rối loạn nhịp và cho ngừng đo nhưng bệnh nhân nói: “Không sao đâu, ở nhà, tôi còn tập nặng hơn”. Như vậy, người vận động không thể tự nhận biết được những yếu tố nguy cơ nếu không làm CPET để phát hiện.”

“CPET là một nghiệm pháp giúp cho mọi người tham gia vận động được an toàn, nhưng thuộc dạng cao cấp nhất trong lĩnh vực hô hấp. Vì vậy, khi làm CPET, phải có một bác sĩ đứng bên cạnh để theo dõi tim mạch và hô hấp. Đây là nghiệm pháp duy nhất trong thăm dò chức năng hô hấp mà chính bác sĩ phải thực hiện.” PGS cho biết.

Chi phí cho một lần đo CPET

PGS Lan cho biết, giá đo CPET ở Hoa Kỳ rất cao, tùy mức độ và độ phức tạp mà nó có thể dao động từ 2500 USD cho đến 5000 USD. Vì vậy, đây là nghiệm pháp không được chỉ định thường quy. “Khi triển khai tại Việt Nam, với mục đích là phục vụ và bảo vệ sức khỏe người dân thì giá đo CPET chỉ khoảng 2 triệu 500 ngàn VND. Rất thấp so với thế giới.” PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan khẳng định.

Trước khi tập luyện những môn đòi hỏi gắng sức cao như Marathon, người tham gia cũng phải có quá trình tập luyện mà không thể đột ngột làm cho cơ thể gắng sức cao, rất nguy hiểm.

Những bệnh viện, phòng khám đã có CPET

PGS Lan cho biết, Bệnh viện Đại học Y dược 1, Phòng khám Bệnh viện Đại học Y dược 1 và Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Cộng đồng CHAC có những đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên đã được huấn luyện để thực hiện CPET.

Xin cảm ơn PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan.

Trần Thanh Lộc

Liên hệ để được khám, tư vấn:

CHAC – 110A Ngô Quyền, Phường An Đông, TP.HCM (địa chỉ trước khi sáp nhập: 110A Ngô Quyền, P.7, Quận 5, TP.HCM)

Website: www.chac.vn  –  SĐT: 028 3957 4933  –  CSKH: 0934 032 988 Facebook fanpage: www.chac.vn/phongkhamchac1/