Bệnh thận mạn tính: Những điều cơ bản

Bạn được cho biết bạn mắc bệnh thận mạn tính (CKD – chronic kidney disease). Điều này có ý nghĩa gì? Điều này có ý nghĩa gì đối với sức khỏe và đời sống của bạn?

Bạn có hai quả thận, kích thước bằng nắm tay. Công việc chính của chúng là lọc chất thải và nước thừa ra khỏi cơ thể để tạo thành nước tiểu. Chúng cũng giữ cho cơ thể cân bằng hóa chất, giúp kiểm soát huyết áp và tạo nên các hormone.

Bệnh thận mạn tính có nghĩa là hai thận của bạn bị tổn thương và không thể lọc được máu. Tổn thương này khiến cho chất thải tích tụ lại trong cơ thể bạn. Nó cũng gây ra những vấn đề khác, có thể làm hại sức khỏe của bạn.

Bệnh thận mạn tính thường là một bệnh “tiến triển dần”, nghĩa là nó nặng hơn theo thời gian. Bệnh thận mạn tính có thể đưa đến suy thận. Nếu thận của bạn suy, bạn cần lọc thận hoặc ghép thận để giữ được sức khỏe.

Bạn có thể thực hiện các bước sau đây để thận của bạn khỏe mạnh lâu dài hơn:

+ Chọn những thức ăn ít muối.

+ Giữ huyết áp ở mức bác sĩ qui định.

+ Giữ đường huyết trong giới hạn qui định nếu bạn bị tiểu đường.

 

Bệnh thận mạn tính và sức khỏe của tôi

Bằng cách nào bác sĩ biết được tôi bị bệnh thận mạn tính?

Bạn cảm thấy bình thường và ngạc nhiên khi nghe nói rằng bạn mắc bệnh thận mạn tính. Nó được gọi là bệnh “dấu mặt” bởi vì nhiều người không hề có bất kỳ triệu chứng nào cho đến khi thận sắp sửa suy. Cách duy nhất để biết là kiểm tra thận của bạn bằng các xét nghiệm máu và nước tiểu.

1. Xét nghiệm máu kiểm tra độ lọc cầu thận (GFR – glomerular filtration rate) của bạn, cho biết thận của bạn lọc tốt xấu thế nào.

2. Xét nghiệm nước tiểu kiểm tra albumin. Albumin là một protein có thể đi vào nước tiểu khi thận bị tổn thương. Khi thận lành mạnh, không có albumin trong nước tiểu. Khi màng lọc thận bị tổn thương, albumin từ trong máu rò rỉ vào trong nước tiểu.

Hai xét nghiệm này được dùng để theo dõi bệnh thận mạn tính và giúp bảo đảm rằng điều trị có hiệu quả.

Cái gì gây ra bệnh thận mạn tính?

Tiểu đường và tăng huyết áp là hai nguyên nhân thường gặp nhất của bệnh thận mạn tính.

Bác sĩ sẽ xem bệnh sử của bạn và có thể làm thêm các xét nghiệm khác. Bác sĩ cần biết tại sao bạn mắc bệnh thận mạn tính và nhờ vậy điều trị đúng nguyên nhân của bệnh.

Các loại thuốc gì được dùng để điều trị bệnh thận mạn tính?

Người bệnh thận mạn tính sử dụng thuốc để hạ huyết áp, kiểm soát đường huyết và hạ cholesterol huyết. Hai loại thuốc huyết áp là thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE inhibitors) và thuốc chẹn thụ thể angiotensin-II (ARBs) có thể làm chậm bệnh thận mạn tính và trì hoãn suy thận, ngay cả ở người không bị tăng huyết áp. Nhiều người cần đến 2 hay nhiều hơn các loại thuốc để hạ huyết áp. Họ cũng có thể cần đến một thuốc lợi tiểu. Mục tiêu là giữ huyết áp bạn ở mức bác sĩ qui định.

Tôi có cần thay đổi các thuốc đang dùng?

Một số loại thuốc không an toàn đối với người bệnh thận mạn tính. Một số loại thuốc khác cần phải giảm liều dùng. Hãy báo cho bác sĩ biết tất cả các loại thuốc bạn dùng, kể cả các thuốc mua không cần toa của bác sĩ, các vitamins và các thực phẩm chức năng.

Bệnh thận mạn tính có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của tôi theo cách khác không?

Người bệnh thận mạn tính thường bị tăng huyết áp. Họ cũng có thể bị thiếu máu (số lượng hồng cầu giảm), bệnh xương, suy dinh dưỡng và các bệnh tim, mạch máu.

Các xét nghiệm nào giúp theo dõi bệnh thận mạn tính của tôi?

Xét nghiệm máu và nước tiểu được dùng để tìm ra bệnh thận mạn tính cũng được dùng để theo dõi nó. Bạn cần theo dõi các kết quả xét nghiệm của bạn để xem bạn đang như thế nào.

Theo dõi huyết áp của bạn.

Nếu bạn bị tiểu đường, hãy theo dõi đường huyết của bạn và hãy giữ nó trong giới hạn đã định. Cũng như tăng huyết áp, tăng đường huyết có thể làm hại thận của bạn.

Tôi sẽ phải lọc thận hay không?

Một số người sống chung với bệnh thận mạn tính nhiều năm mà không phải lọc thận. Số khác lại nhanh chóng rơi vào suy thận. Bạn có thể trì hoãn lọc thận nếu bạn tuân thủ lời khuyên của bác sĩ về thuốc, ăn kiêng và những thay đổi cách sống.

Nếu thận của bạn suy, bạn cần phải lọc thận hoặc ghép thận để giữ được sức  khỏe. Hầu hết người suy thận được điều trị bằng cách lọc thận.

Tôi có thể được ghép thận thay vì lọc thận không?

Một số người suy thận có thể được ghép thận. Thận được hiến tặng từ một người bạn không biết vừa mới chết hoặc từ một người còn sống, bà con, vợ chồng hoặc bạn bè. Ghép thận không phải dành cho mọi người. Bạn có thể ở vào tình trạng khiến cho phẫu thuật ghép thận trở nên nguy hiểm hoặc ít khả năng thành công.

Bệnh thận mạn tính và cách sống của tôi

Người bệnh thận mạn tính có thể và nên tiếp tục cuộc sống một cách bình thường: làm việc, vui cùng bạn bè và gia đình, tiếp tục tích cực. Họ cũng cần phải thay đổi một số.

Tôi có cần thay đổi những gì tôi ăn?

Những gì bạn ăn có thể giúp làm chậm bệnh thận mạn tính và giữ cho cơ thể bạn mạnh khỏe hơn. Cần lưu ý một số điểm:

+ Chọn và nấu thức ăn ít muối hơn. Ít sử dụng muối nêm thêm trên bàn.

+ Chọn những protein phù hợp và số lượng ít hơn.

+ Chọn những thức ăn lành mạnh cho tim của bạn, như thịt nạt, gà không da, cá, trái cây, rau và đậu.

+ Đọc nhãn thức ăn, đặc biệt để ý đến natri để giúp bạn chọn những thức ăn thức uống phù hợp.

Bác sĩ có thể giới thiệu bạn đến một chuyên gia ăn kiêng. Người này sẽ dạy bạn cách chọn thức ăn nhẹ nhàng hơn cho thận. Bạn cũng sẽ học về những chất dinh dưỡng có ảnh hưởng đến đến bệnh thận mạn tính.

Tôi có cần thay đổi những gì tôi uống không?

Nước – Bạn không cần phải uống thêm nước, trừ khi bạn bị sỏi thận. Hãy uống nước như bình thường.

Nước ngọt (Soda) và các thức uống khác – Nếu bạn được khuyên giới hạn phospho, hãy chọn nước ngọt nhạt màu như là 7up, sprite, trà lạnh tự pha và nước chanh đường tự pha. Nước ngọt đậm màu, nước trái cây và một số trà lạnh đóng chai có thể chứa nhiều phospho.

Nước trái cây vắt – Nếu bạn được khuyên giới hạn natri, hãy uống nước vắt táo, nho hoặc quất thay vì nước cam vắt.

Rượu – Bạn có thể uống một ít rượu. Uống quá nhiều có thể gây tổn thương gan, tim, não và gây tác hại đến sức khỏe nghiêm trọng.

Hút thuốc lá có hại thận của tôi không?

Hút thuốc lá có thể khiến cho tổn thương thận nặng hơn. Tiến hành bỏ thuốc lá càng sớm càng tốt.

Bệnh thận mạn tính: Theo dõi các kết quả xét nghiệm của tôi

Bạn là người quan trọng nhất trong những người chăm sóc sức khỏe cho bạn. Hãy biết các kết quả xét nghiệm và theo dõi chúng lâu dài để biết được thận của bạn đang ra sao.

Độ lọc cầu thận (GFR) – cho bạn biết thận của bạn lọc như thế nào. Bạn không thể tăng được độ lọc cầu thận. Mục tiêu là giữ độ lọc cầu thận của bạn không bị giảm để ngăn ngừa hoặc trì hoãn suy thận.

GFR từ 60 trở lên là bình thường.

GFR dưới 60 có thể là bệnh thận.

GFR dưới 15 có thể là suy thận.

Albumin niệu – Albumin là một protein trong máu, có thể đi vào nước tiểu khi thận bị tổn thương. Bạn không thể phục hồi tổn thương thận nhưng bạn có thể làm giảm số lượng albumin trong nước tiểu bằng cách điều trị. Làm giảm albumin niệu tốt cho thận của bạn.

Huyết áp – Điều quan trọng nhất bạn có thể làm để làm chậm bệnh thận mạn tính là giữ huyết áp ở mức bác sĩ qui định. Điều này có thể trì hoãn hoặc ngăn ngừa suy thận.

A1C – A1C là xét nghiệm cho biết mức glucose huyết trung bình trong 3 tháng vừa qua. Làm giảm A1C có thể giúp bạn giữ được mạnh khỏe. (Chỉ dành cho người bệnh tiểu đường)

 

Nguồn: NIDDK National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases
http://www.nkdep.nih.gov/resources/kidney-disease-mean-for-me.shtml

Trần Thanh Xuân dịch