Lao phổi (TB) là một bệnh nhiễm khuẩn phổi lây từ người sang người. Nó có thể lan đến các cơ quan khác.

Nguyên nhân

Lao phổi (TB) do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis (M. tuberculosis) gây ra. Bạn có thể nhiễm lao phổi bằng cách hít những hạt li ti trong không khi do người đã nhiễm bệnh ho hoặc hắt hơi ra. Nhiễm khuẩn phổi khi ấy được gọi là bệnh lao nguyên phát.

Hầu hết người bệnh hồi phục sau nhiễm lao nguyên phát mà không có chứng cứ nào khác của bệnh. Nhiễm trùng có thể bất hoạt (ngủ yên) trong nhiều năm. Ở một số người, nó hoạt động trở lại.

Hầu hết người có triệu chứng nhiễm lao đã nhiễm bệnh trong quá khứ. Trong một số trường hợp, bệnh hoạt động trong vòng vài tuần sau lần nhiễm nguyên phát.

Những người sau đây có nguy cơ cao mắc bệnh lao hoạt động:

+ Người lớn tuổi

+ Trẻ nhỏ

+ Người có hệ thống miễn dịch suy yếu, như do AIDS, hóa trị, tiểu đường hoặc do thuốc làm suy yếu hệ thống miễn dịch.

Nguy cơ mắc bệnh lao tăng lên nếu bạn:

+ Gần gủi người bệnh lao (như khi du lịch nước ngoài)

+ Sống trong điều kiện đông đúc hoặc thiếu vệ sinh

+ Dinh dưỡng kém

Các yếu tố sau đây có thể làm tăng nhiễm lao trong một cộng đồng:

+ Tăng nhiễm HIV

+ Tăng số lượng người vô gia cư (môi trường và dinh dưỡng kém)

+ Xuất hiện những dòng lao kháng thuốc

Triệu chứng

Giai đoạn nguyên phát của lao không gây ra triệu chứng. Khi các triệu chứng của lao phổi xuất hiện, chúng có thể gồm:

+ Khó thở

+ Đau ngực

+ Ho (thường có đàm)

+ Ho có máu

+ Đổ mồ hôi nhiều, đặc biệt là về ban đêm

+ Mệt

+ Sốt

+ Sụt cân

+ Khò khè (thở rít)

Thăm khám và thử nghiệm

Bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng, có thể phát hiện:

+ To đầu ngón chân hoặc ngón tay (clubbing of fingers) (ở người bệnh nặng)

+ Hạch bạch huyết sưng to hoặc sờ đau ở vùng cổ hoặc nơi khác

+ Dịch chung quanh phổi (tràn dịch màng phổi)

+ Tiếng thở bất thường (ran nổ)

Thử nghiệm được yêu cầu gồm:

+ Sinh thiết mô tổn thương (hiếm khi làm)

+ Soi phế quản

+ CT ngực

+ X quang ngực

+ Thử nghiệm máu phóng thích interferon-gamma, như thử nghiệm QFT-Gold để tìm nhiễm lao

+ Xét nghiệm và cấy đàm

+ Chọc hút màng phổi

+ Thử nghiệm da tuberculin (còn gọi là thử nghiệm PPD)

Điều trị

Mục đích của điều trị là chữa nhiễm trùng bằng các loại thuốc kháng vi khuẩn lao. Điều trị lao phổi hoạt động luôn luôn là sự kết hợp của nhiều loại thuốc (thường là bốn loại thuốc). Tất cả các loại thuốc được sử dụng cho đến khi xét nghiệm cho biết loại thuốc nào hữu hiệu nhất.

Bạn cần phải uống nhiều loại thuốc khác nhau vào những thời điểm khác nhau trong ngày trong vòng 6 tháng hoặc lâu hơn. Điều rất quan trọng là bạn phải uống những thuốc bác sĩ đã chỉ định.

Khi người bệnh không uống các thuốc lao theo chỉ định, nhiễm trùng sẽ trở nên khó điều trị hơn nhiều. Vi khuẩn lao có thể trở nên kháng thuốc, nghĩa là các thuốc không còn hữu hiệu nữa.

Khi nghi ngờ bệnh nhân không uống tất cả các loại thuốc theo chỉ định, bác sĩ có thể cần phải nhìn thấy bệnh nhân uống các loại thuốc đã kê đơn. Phương pháp này được gọi là liệu pháp quan sát trực tiếp. Trong trường hợp này, thuốc có thể được cho 2 hoặc 3 lần một tuần, theo kê đơn của bác sĩ.

Bạn có thể ở nhà hoặc nhập viện trong 2 đến 4 tuần để tránh lây lan bệnh cho người khác, cho đến khi bạn không còn lây nữa.

Bác sĩ theo luật phải báo cáo trường hợp bệnh lao của bạn cho cơ quan y tế địa phương. Tổ chăm sóc sức khỏe của bạn sẽ bảo đảm cho bạn được chăm sóc tốt nhất.

Nhóm hỗ trợ

Bạn có thể giảm nhẹ căng thẳng bằng cách tham gia các nhóm hỗ trợ. Chia sẻ với người cùng trải nghiệm và khó khăn có thể giúp bạn cảm thấy tự tin hơn.

Dự hậu

Các triệu chứng thường cải thiện trong 2 đến 3 tuần sau khi bắt đầu điều trị. X quang ngực không cho thấy cải thiện này cho đến nhiều tuần hoặc nhiều tháng nữa. Dự hậu rất tốt nếu lao phổi được chẩn đoán sớm và điều trị hữu hiệu được bắt đầu sớm.

Biến chứng

Lao phổi có thể gây ra tổn thương phổi vĩnh viễn nếu không được điều trị sớm.

Các thuốc điều trị lao có thể gây tác dụng phụ gồm:

+ Thay đổi thị lực

+ Nước mắt và nước tiểu có màu cam hoặc nâu

+ Mẫn đỏ da

+ Viêm gan

Thử thị lực có thể được tiến hành trước khi điều trị để bác sĩ có thể theo dõi mọi thay đổi trong sức khỏe hai mắt bạn.

Khi nào liên hệ với bác sĩ

Hãy gọi cho bác sĩ nếu:

+ Bạn nghĩ hoặc bạn biết rằng bạn đã phơi nhiễm lao

+ Bạn có những triệu chứng lao

+ Các triệu chứng của bạn tiếp tục dù được điều trị

+ Có các triệu chứng mới

Phòng ngừa

Bệnh lao có thể ngăn ngừa được, cả đối với người đã phơi nhiễm với người đã nhiễm bệnh. Thử nghiệm da tìm lao được tiến hành với những người có nhiều nguy cơ hoặc ở người đã phơi nhiễm lao như nhân viên y tế.

Người đã phơi nhiễm lao nên được thử nghiệm da ngay và tiến hành một thử nghiệm theo dõi một ngày sau, nếu thử nghiệm lần đầu tiên âm tính.

Thử nghiệm da dương tính có nghĩa bạn đã tiếp xúc với vi khuẩn lao. Nó không có nghĩa bạn đã mắc bệnh lao hoạt động hoặc bạn có thể lây bệnh cho người khác. Hãy nói chuyện với bác sĩ về cách phòng ngừa mắc bệnh lao.

Điều trị ngay lập tức là cực kỳ quan trọng trong việc phòng ngừa sự lây lan bệnh lao từ người đã mắc bệnh lao hoạt động đến người chưa từng nhiễm lao.

Một số quốc gia có số người mắc bệnh lao cao cho người dân chích ngừa BCG để phòng lao. Nhưng sự hữu hiệu của vắc xin này có giới hạn và nó không được sử dụng thường qui ở Hoa Kỳ.

Người đã sử dụng BCG vẫn có thể được thử nghiệm da tìm bệnh lao. Hãy thảo luận về kết quả của thử nghiệm này với bác sĩ.

Nguồn: MedlinePlus
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000077.htm
Trần Thanh Xuân dịch