Hen phế quản (HPQ) và Hội chứng ngưng thở lúc ngủ tắc nghẽn (HCNTLNTN) là những bệnh lý hô hấp thường gặp ở trẻ em với những triệu chứng “chồng lấp” có thể không nhận biết được. (Hội chứng “ chồng lấp”, có nghĩa là trẻ vừa bị hen, vừa bị Ngưng thở lúc ngủ tắc nghẽn). Nếu không điều trị cả hai bệnh HPQ và HCNTLNTN song hành với nhau, sẽ dẫn đến nhiều hậu quả không tốt cho cả sức khỏe và trí tuệ của trẻ.
- HEN PHẾ QUẢN là một tình trạng viêm mạn tính đường hô hấp dưới, rất thường gặp ở trẻ em, xuất hiện sớm (trước tuổi đi học) với các triệu chứng ho khò khè, khó thở chủ yếu về đêm. HPQ có thể kéo dài nhiều năm nếu không điều trị và ảnh hưởng rất nhiều lên chất lượng cuộc sống của trẻ.
- HỘI CHỨNG NGƯNG THỞ LÚC NGỦ TẮC NGHẼN (HCNTLNTN) là một rối loạn hô hấp trong khi ngủ do hẹp đường hô hấp trên, và cũng rất thường gặp ở trẻ em. Triệu chứng chính là Ngáy, kèm với ngưng thở nhiều lần trong đêm, trẻ sẽ trăn trở nhiều khi ngủ, vã mồ hôi nhiều, hay đái dầm… Ban ngày trẻ thường giảm chú ý và tăng động. Khám lâm sàng có thể thấy phì đại Amidan và VA, màng hầu bất thường, phù nề loa mũi… Chẩn đoán xác định nhờ đo Đa ký giấc ngủ và soi Tai Mũi Họng.
Trẻ có thễ có cả HPQ và HCNTLNTN vì cả hai bệnh đều là viêm đường hô hấp dưới và trên. Khi cha mẹ thấy trẻ khó thở về đêm, có thể là Hen, có thể là HCNTLNTN; hoặc mắc cả hai bệnh “chồng lấp”. Vì vậy, cần khám chuyên khoa để phát hiện sớm , tránh nhầm lẫn giữa hai bệnh trên.
- HEN PHẾ QUẢN ẢNH HƯỞNG THẾ NÀO LÊN HCNTLN:
- Hiện tượng viêm do bệnh HPQ và (2) sự lắng đọng mỡ trên thành vùng hầu do sử dụng Corticoids trong điều trị HPQ làm cho đường kính đường hô hấp trên bị hẹp lại → HCNTLNTN
Ngoài ra, viêm mũi dị ứng, polyp mũi (thường đi kèm HPQ) thường làm tăng kháng lực dòng thở → gây ra áp lực âm cao trong thì hít vào → Xẹp đường hô hấp trên→ HCNTLNTN
4. HỘI CHỨNG NGƯNG THỞ LÚC NGỦ TẮC NGHẼN ẢNH HƯỞNG THẾ NÀO LÊN HPQ:
– HCNTLNTN làm thay đổi những phản xạ vùng hầu họng, gia tăng áp lực trong lồng ngực, tăng trương lực Cholinergic → Co thắt phế quản à Triệu chứng Ho, khò khè, khó thở của HPQ.
– Tăng khả năng bị trào ngược dạ dày thực quản à Làm tăng nặng triệu chứng Hen.
– Trẻ bị HCNTLNTN thường có nồng độ Leukotrien cao trong mô Amidan và chất này là một trong những nguyên nhân gây HPQ dai dẳng .
5. HẬU QUẢ CỦA VIỆC KẾT HỢP HPQ VÀ HCNTLNTN:
– Gia tăng triệu chứng khó thở về đêm của HCNTLNTN
– Gia tăng các đợt cấp của HPQ → HPQ khó trị
Tóm lại:
1/ Theo GINA (GINA: Hướng dẫn quản lý Hen toàn cầu): cần phải tầm soát HCNTLNTN trên tất cả các bệnh nhân HPQ.
2/ Để tầm soát được một số lượng lớn trong Cộng đồng: dùng các Bảng câu hỏi tầm soát HCNTLNTN
3/ Qua các bảng câu hỏi tầm soát nếu nghi ngờ HCNTLNTN: xác định bằng Đa ký giấc ngủ 4/ Vì sự kết hợp với HCNTLNTN hay làm gia tăng các đợt cấp HPQ: phải phát hiện sớm HCNTLNTN và điều trị thích hợp.
BS CK1 Nguyễn Xuân Bích Huyên
Trưởng phòng khám Chăm sóc Giấc ngủ CHAC
